سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

مرکز اطلاع رسانی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور- تغییرات اقلیمی امروزه به‌عنوان یکی از بزرگترین چالش‌ها برای جوامع جهانی شناخته می‌شود. این تغییرات نه‌ تنها بر محیط زیست و منابع طبیعی تأثیر می‌گذارد، بلکه بر تنوع زیستی نیز تأثیرات قابل توجهی دارد.
پدیده تغییر اقلیم می تواند یکی از دلایل قابل توجه کاهش رشد و نمو گیاهان، افزایش دمای سالانه، کاهش بارندگی، کاهش حجم منابع آب های زیرزمینی، کاهش شوری آب اقیانوس، آلودگی هوا، توفان شن و گرد و خاک، افزایش احتمال آتش سوزی و تغییر اکوسیستم باشد.
این پدیده  که بر اثر افزایش دمای کره زمین یا همان گرمایش جهانی ایجاد می شود، ناشی از صنعتی شدن کشورها و به سبب افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای به‌ ویژه گاز دی‌اکسیدکربن در جو به وجود آمده است. شاید در دنیای امروز بتوان گرمایش جهانی و پدیده تغییر اقلیم ناشی از آن را از شرایطی که برای ندگی پیرامون ما ایجاد کرده است، بهتر درک کرد. بشر این روزها به دلیل بارش‌های سیل‌آسا، خشکسالی‌های متعدد و آتش‌سوزی‌های جنگلی گسترده، سرما یا گرمای ناگهانی و کاهش بارش برف بیش از هر زمان دیگری طعم تلخ تغییرات اقلیم را چشیده است.
آسیب‌های اقتصادی ناشی از تغییرات اقلیمی در بخش‌های در معرض اقلیم، با اثرات منطقه‌ای بر کشاورزی، جنگلداری، شیلات، انرژی و گردشگری و از طریق بهره‌وری نیروی کار در فضای باز شناسایی شده است.

** برخی ازچالش های تغییرات اقلیمی و اثرات گسترده‌ آن  بر تنوع زیستی

 از بین رفتن زیستگاه‌ها
تغییرات اقلیمی می‌تواند منجر به از بین رفتن زیستگاه‌های مختلف در سراسر جهان شود. این تغییرات می‌تواند شامل کاهش بارش در یک منطقه خشکسالی، افزایش دما در مناطق قطبی، یا تغییر الگوی باد در یک منطقه کویری باشد. این تغییرات منجر به تخریب زیستگاه‌های طبیعی گوناگون می‌شود که به دلیل این تغییرات دیگر قابلیت پشتیبانی از گونه‌های مختلف را ندارند.

 تغییرات در جمعیت‌های گونه‌ها
تغییرات اقلیمی می‌تواند بر جمعیت‌های گونه‌ها تأثیر گذار باشد. این تغییرات می‌تواند شامل تغییر در دما، بارش، رطوبت، و دیگر عوامل محیطی باشد که بر زیستگاه‌های گوناگون تأثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، افزایش دما می‌تواند به افزایش فراوانی بیماری‌ها و آفات، کاهش تولید محصولات غذایی، و تغییر الگوی رشد و پراکندگی جمعیت‌های گونه‌ها منجر شود. همچنین، کاهش بارش و کمبود آب می‌تواند به کاهش تعداد گونه‌ها و تغییر در ترکیب جمعیت‌ها در مناطق مختلف منجر شود.

 تغییر در اکوسیستم‌ها
تغییرات اقلیمی می‌تواند به تغییرات گسترده‌ای در اکوسیستم‌ها منجر شود. این تغییرات می‌تواند شامل تخریب اکوسیستم‌های طبیعی، تغییر در ترکیب گونه‌ها، و تخریب زنجیره‌های غذایی باشد. به عنوان مثال، ذوب یخچال‌ها در مناطق قطبی منجر به افزایش سطح دریا و تغییرات در شرایط زیستی برای گونه‌های مختلف شده است. همچنین، تغییرات در الگوی بارش می‌تواند به تغییرات در اکوسیستم‌های زمینی و آبی و افزایش ریسک انقراض برای بسیاری از گونه‌ها منجر شود.

 مطالعه در باره اثر سوء تغییرات اقلیمی در بیابان‌ها
یکی از مطالعات مهم در این زمینه، مطالعاتی است که به تغییرات اقلیمی در بیابان‌ها می‌پردازد. این مطالعات نشان می‌دهد که با افزایش دما و کاهش بارش در بیابان‌ها، زیستگاه‌های مناسب برای بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری از بین می‌روند. به عنوان مثال، یکی از این مطالعات در بیابان ساحلی آفریقا انجام شده است که نشان می‌دهد با افزایش دما، تنوع گونه‌ها کاهش می‌یابد و بسیاری از گونه‌ها با شرایط جدید اقلیمی سازگار نمی‌شوند.

راهکارها و پیشنهادات
برای مدیریت بهتر تنوع زیستی در مواجهه با چالش‌های تغییرات اقلیمی، می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:

* حفاظت از زیستگاه‌ها
حفاظت از زیستگاه‌ها به معنای حفظ و مدیریت مناسب زیستگاه‌های طبیعی است که برای بقای گونه‌ها و اکوسیستم‌های مختلف ضروری است. برای حفظ زیستگاه‌ها، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد، از جمله:
ایجاد و مدیریت پارک‌ها و مناطق حفاظت‌شده: این اقدامات به محیط زیست و گونه‌های مختلف کمک می‌کند تا از خطرات انسانی محافظت شوند.
تدابیر حفاظتی در برابر آسیب‌های انسانی مانند تخریب زمین، ورود گونه‌های خارجی، و تغییر کاربری اراضی: این تدابیر شامل ممنوعیت و کنترل فعالیت‌هایی مانند تخریب جنگل‌ها، شکار غیرقانونی، و تخریب زیستگاه‌های طبیعی می‌شود.
برنامه‌ریزی جهت ایجاد زیستگاه‌های جایگزین: در صورتی که زیستگاه‌های طبیعی به دلیل تغییرات اقلیمی یا فعالیت‌های انسانی تخریب شوند، برنامه‌ریزی برای ایجاد زیستگاه‌های جدید و مشابه می‌تواند به گونه‌ای موثر در حفظ تنوع زیستی کمک کند.

* مدیریت منابع طبیعی
مدیریت منابع طبیعی شامل استفاده بهینه از منابع طبیعی مانند آب، خاک، جنگل‌ها، و موارد دیگر به نحوی که محیط زیست حفظ شده و نیازهای نسل‌های آینده تامین شود. این اقدامات شامل موارد زیر می‌شود:
ایجاد برنامه‌های مدیریت منابع طبیعی: برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از روش‌های پایدار در استفاده از منابع طبیعی می‌تواند به حفظ موارد طبیعی کمک کند.
اجرای قوانین و مقررات محیط زیستی: قوانین و مقرراتی که به حفظ و مدیریت منابع طبیعی مربوط می‌شوند، باید به طور صحیح اجرا شوند تا از آسیب به محیط زیست جلوگیری شود.
توسعه فناوری‌های پایدار: استفاده از فناوری‌های جدید و پایدار می‌تواند به بهره‌وری بیشتر از منابع طبیعی و حفظ محیط زیست کمک کند.

* آموزش و آگاهی‌بخشی
آموزش و آگاهی‌بخشی در مورد اثرات تغییرات اقلیمی بر تنوع زیستی و اهمیت حفظ زیستگاه‌ها و منابع طبیعی از اهمیت بالایی برخوردار است. این اقدامات شامل موارد زیر می‌شود:
آموزش و پرورش مردم درباره اثرات تغییرات اقلیمی و راهکارهای حفظ زیستگاه‌ها: افزایش آگاهی مردم درباره اثرات منفی تغییرات اقلیمی و روش‌های حفظ زیستگاه‌ها می‌تواند به کاهش فعالیت‌های مخرب و بهبود مدیریت منابع طبیعی کمک کند.
آموزش نیروهای کاری در حوزه محیط زیست: آموزش نیروهای کاری مرتبط با حوزه محیط زیست و ارتباطات محیط زیستی می‌تواند به بهبود مدیریت منابع طبیعی و حفظ زیستگاه‌ها کمک کند.
ترویج فرهنگ حفاظت از محیط زیست: ایجاد فرهنگ حفاظت از محیط زیست و توجه به اهمیت حفظ زیستگاه‌ها و منابع طبیعی می‌تواند به تغییر رفتار افراد و جوامع در جهت حفظ محیط زیست کمک کند.

*مکث
تغییرات اقلیمی یک واقعیت غیرقابل انکار است که نه تنها به محیط زیست و منابع طبیعی آسیب می‌زند بلکه تأثیرات عمیقی بر زندگی انسان‌ها دارد. در این راستا، مسئولیت اجتماعی ما ایجاب می‌کند که به عنوان افراد و جوامع، با افزایش تاب‌آوری و پذیرش مسئولیت‌های زیست‌محیطی، به مقابله با این چالش جهانی بپردازیم. زمین و اقلیم ایران متعلق به نسل کنونی و آینده است و تنها با همکاری و همیاری می‌توانیم از آن محافظت کنیم.